Door Claartje van Keulen. Wat gaat er vanaf 2020 veranderen voor opnames van mensen met een psychiatrische stoornis, dementie of verstandelijke beperking?
De Eerste Kamer heeft op 23 januari jl. de nieuwe wetvoorstellen ‘Zorg en Dwang’ en de ‘Wet Verplichte geestelijke gezondheidszorg’ aangenomen. Beide wetten vervangen de Wet Bijzondere opneming in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz).
Dwangmedicatie in thuissituatie
De meest ingrijpende verandering is dat er vanaf 2020 dwangmedicatie kan worden toegepast binnen de thuissituatie. Denk hierbij aan het toedienen van medicatie, vocht, beperking van de bewegingsvrijheid (zoals insluiting) en onderzoek van de woonruimte op middelen die het gedrag beïnvloeden en op gevaarlijke voorwerpen.
De achtergrond van deze wetswijziging is in beginsel goed te verantwoorden: laat mensen zo lang mogelijk thuis wonen en probeer verplichte zorg binnen een instelling zo veel mogelijk te voorkomen. Immers blijkt ook uit onze praktijk dat gedwongen opnames vaak negatieve gevolgen hebben voor het ziekte/behandel verloop van cliënten.
Problemen: uitvoering door orthopedagogen en tekort aan psychiaters
Toch voorzien wij de nodige problemen bij de uitvoering en verantwoordelijkheid van deze dwangmedicatie. Het zijn namelijk niet alleen de daarvoor opgeleide psychiaters en artsen die de dwang binnen de thuissituatie zullen gaan uitvoeren, maar ook ggz-psychologen en orthopedagogen.
Vooral deze laatste categorie is op zijn minst bedenkelijk te noemen. Met alle respect voor deze beroepsgroep, kan men zich afvragen of een opvoedkundige straks verantwoordelijk moet worden gehouden voor het toedienen van medicatie en het mogelijk fixeren van dementerende dan wel gehandicapte personen. Want dit zal in de praktijk wel nodig zijn. Indien een cliënt in zijn eigen woning weigert zijn medicijnen te slikken, zal de spuit toch moeten worden gezet. Wie zal deze cliënt dan fixeren? En wie is er dan verantwoordelijk voor de veiligheid van de cliënt?
Bedenk namelijk dat een psychiaters eerst een zesjarige opleiding tot arts heeft moeten doorlopen met een daaropvolgende specialisatie van nog eens 4,5 jaar, alvorens hij of zij dwangmiddelen mag toepassen binnen de uitvoering van het beroep van psychiater. Met de nieuwe wet wordt deze lat drastisch verlaagd.
Ter compensatie heeft minister De Jonge ‘belooft’ dat bij de toepassing van dwangmaatregelen altijd een medisch oordeel moet worden gegeven. De vraag is of deze belofte realistisch is. We weten allemaal dat er momenteel een groot tekort is aan psychiaters in de psychiatrische ziekenhuizen. Laat staan dat er voldoende psychiaters zijn om ook nog eens controles uit te oefenen binnen de thuissituatie.
Taken van de advocaat
Kortom, hier is wat ons betreft ook een belangrijke taak weggelegd voor de huidige BOPZ-advocaat. Wij zullen kritisch moeten kijken naar de uitvoering van het zorgplan waarin deze onvrijwillige zorg is geregeld. Het is immers wel jouw eigen vertrouwde huiskamer waarbinnen je een prik in je bil kan krijgen.
Om ervoor te zorgen dat ook rekening wordt gehouden met de rechten en wensen van deze kwetsbare groep personen, achten wij het van belang dat zij worden bijgestaan door een gespecialiseerde (nu nog) Bopz-advocaat. Wij kunnen ervoor zorgen dat de rechter de uitvoering van dit zorgplan toetst aan de eisen zoals neergelegd in de nieuwe wetgeving.
Daarnaast biedt de Wet Zorg en Dwang en de Wet verplichte GGz ook nieuwe mogelijkheden. Anders dan op grond van de Wet Bopz mag de rechter een besluit nemen over welk vorm van dwang dient te worden toegepast. Hierbij wordt gekeken naar de benodigde zorg en is er ook aandacht voor de maatschappelijke achtergrond van de cliënt. Hopelijk gaat dit ervoor zorgen dat er een meer passend plan voor de cliënt wordt opgesteld.
Daarnaast is het de cliënt toegestaan een eigen plan van aanpak op te stellen om verplichte zorg te voorkomen. Dit is geheel in lijn met het doel van de nieuwe wet: behandeling in plaats van de gedwongen opname.
Een uitgangspunt wat Kieft & van Keulen Advocaten alleen maar kan toejuichen!